Cerkiew prawosławna i ekumenizm to temat, który odnosi się do relacji i współpracy Kościoła prawosławnego z innymi tradycjami chrześcijańskimi w ramach ekumenizmu – ruchu dążącego do jedności i współpracy między różnymi wyznaniami chrześcijańskimi.
1. Ekumenizm – definicja
Ekumenizm to ruch, który ma na celu dążenie do jedności wszystkich chrześcijan. Jest to inicjatywa, która zaczęła nabierać tempa w XIX i XX wieku, szczególnie po podzieleniu się chrześcijaństwa na różne denominacje (np. katolicką, protestancką, prawosławną). Ekumenizm nie oznacza unifikacji w sensie jednej wspólnej formy wyznania, ale raczej współpracę, dialog i wzajemne zrozumienie, by przezwyciężyć podziały i promować wspólnotę w Chrystusie.
2. Stosunek Cerkwi prawosławnej do ekumenizmu
Kościół prawosławny, podobnie jak inne tradycje chrześcijańskie, odnosi się do ekumenizmu, ale jego stosunek do niego jest nieco bardziej złożony, a także różni się w zależności od autocefalicznych (niezależnych) kościołów prawosławnych.
Ogólnie rzecz biorąc, Cerkiew prawosławna:
-
Współpracuje w ramach dialogu ekumenicznego, ale zachowuje ostrożność w kwestiach teologicznych i dogmatycznych. Prawosławni wierzą, że pełna jedność z innymi wyznaniami chrześcijańskimi, szczególnie z Kościołem katolickim i protestanckim, jest możliwa tylko wtedy, gdy nastąpi pełna zgoda w kwestiach doktrynalnych i liturgicznych. Prawosławni podkreślają znaczenie jedności w wierzeniach, a nie tylko w praktykach religijnych.
-
Odmawia pełnej unii z Kościołem katolickim: Choć ekumenizm prawosławny dąży do dialogu z Kościołem katolickim, historia sporów teologicznych (np. kwestia filioque, papiestwa, nieomylności papieża) pozostaje poważną przeszkodą w dążeniu do pełnej jedności. Cerkiew prawosławna nie uznaje papieża jako najwyższego autorytetu kościelnego, co jest jednym z głównych punktów różnicy między katolickim a prawosławnym rozumieniem Kościoła.
-
Dialog z protestantami: Cerkiew prawosławna prowadzi dialog z różnymi grupami protestanckimi, ale również z zastrzeżeniami dotyczącymi różnic w teologii, sakramentologii, a także w kwestiach takich jak sakramenty (np. różnice w rozumieniu Eucharystii) oraz forma Kościoła.
3. Zasady ekumenizmu w Cerkwi prawosławnej
Cerkiew prawosławna opowiada się za ekumenizmem, ale przestrzega kilku zasad:
-
Poszanowanie tradycji i doktryny: Prawosławie kładzie duży nacisk na zachowanie swoich tradycji, liturgii i doktryny. Dialog ekumeniczny nie może prowadzić do kompromisów w kwestiach dogmatycznych, takich jak natura Trójcy Świętej, rola Maryi, sakramenty i inne podstawowe elementy wiary.
-
Wspólna modlitwa i współpraca: Cerkiew prawosławna uczestniczy w międzynarodowych wydarzeniach ekumenicznych, takich jak modlitwy, konferencje i spotkania, w których biorą udział przedstawiciele różnych tradycji chrześcijańskich. Należy jednak pamiętać, że w prawosławnej tradycji modlitwy ekumeniczne nie zawsze są dopuszczalne w sensie pełnej wspólnoty liturgicznej (np. wspólne sprawowanie Eucharystii z innymi wyznaniami chrześcijańskimi).
-
Zachowanie ortodoksji: Kościół prawosławny uważa, że prawdziwa jedność chrześcijańska opiera się na pełnym zachowaniu prawdziwej ortodoksji (wiary i nauki) i nie może prowadzić do relatywizowania podstawowych prawd wiary. Każdy dialog ekumeniczny powinien respektować te zasady, nie godząc się na zmiany w fundamentalnych aspektach nauki Kościoła.
4. Działalność ekumeniczna Cerkwi prawosławnej
Cerkiew prawosławna bierze aktywny udział w wielu międzynarodowych inicjatywach ekumenicznych, w tym w:
-
Światowej Radzie Kościołów: Cerkiew prawosławna jest jednym z członków tej organizacji, która skupia różne wyznania chrześcijańskie i ma na celu promowanie dialogu, współpracy i zrozumienia między Kościołami.
-
Międzynarodowe konferencje i sympozja: Cerkiew prawosławna bierze udział w spotkaniach i konferencjach, które skupiają się na wspólnych problemach, jak np. ekologia, sprawiedliwość społeczna, dialog międzyreligijny.
-
Ekumeniczne modlitwy i spotkania: Cerkiew prawosławna uczestniczy w międzynarodowych dniach modlitwy, takich jak Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan, gdzie chrześcijanie różnych wyznań gromadzą się, by wspólnie się modlić.
5. Przeszkody w ekumenizmie
Choć Cerkiew prawosławna bierze udział w dialogu ekumenicznym, istnieje kilka przeszkód, które utrudniają pełną jedność z innymi tradycjami:
-
Różnice dogmatyczne: Szczególne spory dogmatyczne, jak np. kwestia papieża, dogmat o Niepokalanym Poczęciu Maryi czy filioque (dodanie słowa „i Syna” do wyznania wiary w odniesieniu do pochodzenia Ducha Świętego) pozostają nierozwiązane.
-
Kwestie liturgiczne: Różnice w obrzędach, w tym w sprawowaniu Eucharystii, sakramentach i tradycji liturgicznej, także stanowią przeszkodę w pełnej wspólnej modlitwie.
-
Brak wzajemnego zrozumienia: Często występuje brak pełnego zrozumienia specyfiki tradycji prawosławnej wśród innych wyznań, co utrudnia głębszą współpracę ekumeniczną.
6. Zakończenie
Cerkiew prawosławna jest zaangażowana w ekumenizm, choć w specyficzny sposób. Dialog i współpraca z innymi tradycjami chrześcijańskimi są możliwe, ale pod warunkiem, że zachowane zostaną podstawowe zasady wiary i nie dojdzie do kompromisów w kwestiach dogmatycznych. Prawosławni dążą do jedności w Chrystusie, ale widzą tę jedność przede wszystkim w oparciu o wspólne uznanie prawdy, tradycji i nauki Kościoła.
